นวัตกรรมโมเดลธุรกิจ (Business Model Innovation) มีกี่แบบ

หลังจากที่เรารู้แล้วว่า Business Model Innovation คืออะไร (ใครยังไม่รู้ไปอ่านได้ที่ Business Model Innovation คืออะไร หรือถ้ายังไม่รู้ว่า Business Model คืออะไรอ่านได้ที่ Business Model คืออะไร) วันนี้เราจะมาดูกันว่า Business Model Innovation มีทั้งหมดกี่แบบกันครับ

เราสามารถจัดกลุ่ม Business Model Innovation หรือ นวัตกรรมรูปแบบธุรกิจ ออกได้เป็น 4 แบบง่าย ๆ ดังนี้

1. Business Model Innovation แบบสร้างธุรกิจใหม่

ถ้าเราไม่เคยทำธุรกิจมาก่อน แล้วอยากเปิดธุรกิจใหม่ เราไม่ได้คิดจะทำธุรกิจแบบตามมีตามเกิด แต่มีการคิดถึง Business Model ไว้ล่วงหน้าอย่างเป็นระบบ มีการออกแบบ Business Model ก่อนเปิดธุรกิจจริง

แบบนี้ถือเป็น Business Model Innovation ได้เหมือนกัน บางครั้งเราเรียกว่า Business Model Design หรือ Start-Up Business Model ครับ

เป็นการเริ่มต้นธุรกิจแบบผ้าขาว สามารถออกแบบธุรกิจได้อย่างชัดเจน ไม่ต้องคำนึงถึงทรัพยากรของธุรกิจเดิมว่าเป็นอย่างไร ต้องบริหารจัดการธุรกิจเดิมอย่างไร เป็นต้น

ตัวอย่างเช่น เช่น Grab หรือ Airbnb ที่อยู่ๆ ก็เริ่มธุรกิจมาด้วย Business Model ใหม่กันเลย

ถือว่าเป็นการทำ Business Model Innovation แบบแรก

2. นวัตกรรมโมเดลธุรกิจ แบบ เปลี่ยนธุรกิจเดิมเป็นธุรกิจใหม่

ถ้าเรามีธุรกิจเดิมอยู่แล้ว แต่ เห็นว่าธุรกิจเดิมถ้าจะไม่ไหว ถึงเวลาต้องเปลี่ยนแล้ว แล้ว เราเปลี่ยนรูปแบบธุรกิจเดิมของเรา ไปเป็นธุรกิจใหม่ไปเลย

เลิกทำของเก่า มีของใหม่มาแทน

แบบนี้เรียกว่า Business Model Transformation หรือ ปรับรูปแบบธุรกิจอย่างสิ้นเชิง ไม่ทำของเก่า จะขาย จะเลิก ก็ได้ แล้วหันไปทำของใหม่เต็มตัวครับ เช่น RS เลิกทำธุรกิจเพลงไปเลย หันไปทำ เครื่องสำอาง เป็นต้น

ซึ่งเวลาเราได้ยินคนชอบพูดกันว่า ธุรกิจต้องปรับตัวนะ ไม่งั้นเจ๊งแน่ คำว่า “ปรับตัว” มักจะหมายถึง Business Model Innovation แบบ Transformation แบบนี้

และเป็นการทำ Business Model Innovation แบบที่ 2 ครับ

3. Business Model Innovation แบบ สร้างธุรกิจใหม่ เพิ่มเติมจากธุรกิจเดิม

นวัตกรรมโมเดลธุรกิจแบบที่ 3 คือ เรามีธุรกิจเดิมอยู่แล้ว อนาคตธุรกิจเดิมก็สดใสไปได้อีกยาวๆ แต่ เพื่อความปลอดภัย หรือ เพื่อสร้างรายได้เพิ่ม เราจึงแตกไลน์ธุรกิจใหม่ สร้างโมเดลธุรกิจใหม่ๆ ให้กับธุรกิจ

ของเดิมก็ยังอยู่ ของใหม่ก็มี

แบบนี้เราเรียกว่า Business Model Diversification ครับ

ตัวอย่างเช่น Amazon.com (เวปนะ ไม่ใช่ร้านกาแฟ) ที่ธุรกิจร้านหนังสือออนไลน์ก็ยังรุ่งเรืองอยู่ แต่ก็มาสร้างธุรกิจที่มี Business Model ใหม่ เช่น Amazon Web Service (AWS) ที่ ทำไปทำมา สร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำกว่าธุรกิจเดิมเสียอีก เป็นต้น

หรือ Business Model Diversification ก็คือ การที่ธุรกิจ ทำ Transformative Innovation นั่นเองครับ

4. Business Model Innovation แบบ ซื้อธุรกิจคนอื่นมาเสียเลย

แบบนี้คือแนว ตรูรวย ฉันสายเป ไม่ต้องคิดอะไรมาก เห็นธุรกิจของคนอื่น Business Model ดีมาก รุ่งแน่ๆ ปังแน่ๆ ก็จัดเลยครับ ซื้อมาเป็นธุรกิจของเราเสียเลย

แบบที่ 4 นี้ไม่รวยจริงทำไม่ได้นะครับ แต่ก็มีตัวอย่างของคนรวยจริงเยอะมาก โดยเฉพาะจากบริษัท Tech ยักษ์ใหญ่ที่ซื้อกันไม่ยั้ง หรือไม่ก็ บริษัทยักษ์ใหญ่ของประเทศไทย ที่ขอไปถือหุ้นในธุรกิจที่ไม่เกี่ยวข้องมากมาย เช่น บริษัท OR (ปั้ม ปตท) ไปถือหุ้นใน บริษัทร้านซักผ้า Otteri เป็นต้น

5. สรุป

Business Model Innovation มีได้หลายชนิดครับ ในบทความนี้แบ่งเป็น 4 ชนิด

แต่จะเห็นว่า Business Model Innovation ทั้ง 4 แบบ ก็ต้องอาศัยความเข้าใจ และ ความเชี่ยวชาญด้าน Business Model เป็นพื้นฐาน และ การมีวิสัยทัศน์ ที่มองเห็นอนาคตว่า ธุรกิจเดิมมีแนวโน้มจะไปทางไหน และธุรกิจไหนที่มีแนวโน้มจะเติบโตในอนาคต

ไม่ใช่เพื่อนทำแบบนี้ เราก็เฮไปทำเหมือนเขาด้วย หรือเปิดหนังสือว่า business model มีกี่แบบแล้วจิ้มๆ เอาอันที่ดังๆ มาใช้กับธุรกิจเรา

ซึ่งถ้าทำแบบนั้น กลายเป็นว่า ปรับเปลี่ยนธุรกิจไปแล้ว อาจจะแย่กว่าเดิมเสียอีกครับ เพราะไปทำตามๆ กัน แถมเราไม่ได้รู้ลึกรู้จริงเหมือนธุรกิจเดิม หรือเหมือนคนอื่นอีกด้วย

ไว้มีเวลาเพิ่มเติมจะมาอธิบายว่าเราจะรู้อนาคต (Foresight) ได้อย่างไร แต่สำหรับวันนี้ขอจบบันทึกไว้แค่นี้ก่อนครับ

63636363636363636363636363

อ่านมาถึงตรงนี้ก็ต้องขอบคุณผู้อ่านทุกคนมาก ถ้าอยากอ่านเรื่อง Business Model รวมไปถึงการออกแบบคุณค่า (Value Proposition Design) และนวัตกรรมโมเดลธุรกิจ (Business Model Innovation) เพิ่มเติม สามารถอ่านได้จากหน้าสารบัญ

หากผู้อ่านอยากรู้เรื่อง Business Model Innovation แบบลึกซึ้ง สามารถติดต่อผู้เขียนเรื่องฝึกอบรมหรือการทำ workshop ได้ โดยสามารถดูรายละเอียดช่องทางการติดต่อผู้เขียนได้ที่ About ครับ

References:

• Geissdoerfer, M., Vladimirova, D., & Evans, S. (2018). Sustainable business model innovation: A review. Journal of Cleaner Production, 198, 401-416.